کتاب الغیبة (نعمانی)
کتاب الغَیبَة عنوان یکی از آثار مهم شیعه در موضوع غیبت و ظهور امام دوازدهم شیعیان نوشته ابو عبدالله محمد بن ابراهیم نُعمانی در اوایل دوران غیبت کبرا است. مجموع روایات کتاب ۴۷۸ عدد است که در ۲۶ باب آمده‌اند. این کتاب جزو منابع و مصادر بسیاری از کتب دیگر عالمان متأخر شیعی است.
دربارهٔ مؤلف
ابوعبدالله محمد بن ابراهیم بن جعفر کاتب نُعْمانی، مشهور به ابن ابی‌زینب، از راویان بزرگ شیعه در اوایل قرن چهارم هجری بود. او اطلاعات وسیعی دربارهٔ احادیث داشت.
او از شاگردان برجسته ثقةالاسلام کلینی بود و بیشتر معلومات خود را از او فرا گرفته است. نعمانی همچنین کاتب و نویسنده کلینی نیز به شمار می‌رود و به همین علت از شهرت، احترام و اعتبار خاصی در نزد علماء و بهره‌مند شده است.[۱]
انگیزه تألیف
در نیمه اول قرن چهارم هجری قمری که غیبت امام مهدی(عج) به درازا کشید و به‌ویژه پس از درگذشت ابوالحسن صیمری (۳۲۹ق/۹۴۰م)، آخرین نفر از نایبان چهارگانه امام و پایان دوره غیبت صغری، آشفتگی فکری و تزل اعتقادی بسیاری در شیعیان پدید آمد و بسیاری به شک و دودلی دچار شدند و برخی به اعتراض و حتی انکار برخاستند. نعمانی که در این روزگار می‌زیست، برای استحکام بخشیدن به بنیادهای فکری تشیع و نیز برای پاسخگویی به نیازهای اعتقادی شیعیان در امر امامت و راز غیبت امام دوازدهم کتاب غیبت را تألیف کرد. این کتاب شامل روایات نقل شده از پیامبر(ص) و ائمه(ع) در موضوع غیبت و بحث‌هایی در همین موضوع است. نعمانی در مقدمه کتاب به اوضاع و احوال آن روزگار و انگیزه خود در تدوین کتاب غیبت اشاراتی دارد.[۶]
مؤلف در مقدمه علت تألیف کتاب را انحراف گروه‌هایی از شیعیان بخاطر وقوع غیبت امام دوازدهم دانسته و یکی از انگیزه‌های این انحرافات را ضعف ایمان و بی‌توجهی به روایات وارد شده در موضوع غیبت بیان می‌کند. از این رو به جمع‌آوری احادیث در این موضوع می‌پردازد.[۷]
ابواب
ابواب کتاب در سه بخش گردآوری شده است: ابواب مقدماتی مربوط به مبانی غیبت، دوران غیبت، ابواب میانی درباره عصر ظهور و درنهایت علائم آن که جمعاً ۲۶ باب میشود:
- در نگهداری سِرّ آل محمد از نااهلش
- اخبار اعتصام به حبلالله
- بحث امامت
- ائمه اثناعشر در قرآن، انجیل و تورات
- دربارهٔ کسانی که مدعی امامت شوند.
- احادیثی حول امامت از طریق اهل سنت
- کسی که دربارهٔ ائمه شک کند.
- وم حجت در زمین
- چنانچه دو تن روی زمین باشند یکی امام است.
- آنچه دربارهٔ غیبت از جمیع ائمه رسیده است.
- تحمل مشقات و انتظار فرج
- سختی‌ها و ناملایمات شیعه در غیبت
- صفات و سیره حضرت مهدی(عج)
- علائم پیش از ظهور
- اوضاع نابسامان جامعه قبل از ظهور
- نهی از تعیین وقت برای ظهور
- سختی‌ها و مشکلات امام از جانب جاهلان هنگام ظهور
- خروج سفیانی
- پرچم امام زمان(ع)، پرچم رسول خداست.
- جیش الغیب
- وضع شیعه هنگام خروج قائم
- دعوت جدید
- سن حضرت هنگام امامت و زمان امامتش
- روایاتی دربارهٔ اسماعیل فرزند امام صادق
- شناخت امام قائم
- مدت حکومت قائم پس از قیام.[۱۱]